Positief en Negatief

Er bestaat enige verwarring over welke bewegingen positief en negatief zijn. Na een grondige studie van de Aikido-literatuur kom ik tot de volgende conclusie:

Het verschil tussen positief en negatief hangt af van de verplaatsing; een techniek uitgevoerd met een rechtlijnige verplaatsing is positief, een techniek uitgevoerd met een draaiende tai-sabaki is negatief.

Dit lijkt simpel, maar er zijn een aantal dingen die het onderscheid bemoeilijken (dit blijkt ook uit de literatuur).

De meeste schrijvers benadrukken dat een positieve techniek vereist dat u sneller bent als de tegenstander en de aanval anticipeert, of dat de tegenstander u trekt. Een negatieve techniek daarentegen is van toepassing als de tegenstander u voor is, en uw techniek na de aanval begint, af als u geduwd wordt.

Elke beweging heeft een begin (ontwijken van de aanval), een midden (controle nemen over de tegenstander) en een einde (worp of klem op de grond). Elk van deze bewegingen kan positief of negatief uitgevoerd. Men kan bijvoorbeeld een greep negatief beginnen, dan positief voortdoen, en tenslotte bijvoorbeeld negatief eindigen. Omdat het begin van de beweging het belangrijkst is, bepaalt dit haast altijd hoe de greep wordt geklasseerd. Enkel Noro Masamichi schijnt soms een greep als positief of negatief te klasseren volgens de afwerking.

Het feit dat er meer dan één manier is om elk principe toe te passen, zowel positief als negatief, kan ook tot verwarring leiden. Bij sommige grepen (bijvoorbeeld shihonage) kan men beginnen met een draai op twee manieren, langs binnen (voor de tegenstander) of langs buiten (achter de tegenstander) (uchi en soto). De meeste auteurs vinden dit een ander onderscheid dan positief en negatief, en gebruiken positief enkel voor de variaties waarbij men geen draai maakt.

De meeste verwarring vloeit wellicht voort uit aanvallen langs achter (ushiro waza). Hier geldt nochtans hetzelfde, als u zonder draaien naast de tegenstander stapt (meestal als hij trekt) is de beweging positief, als u de greep begint met te draaien is de beweging negatief (al kan ook hier het onderscheid tussen binnen en buiten gemaakt worden). Een probleem hierbij is dat men vaak, om een greep positief te kunnen doen, toch eerst een klein beetje met draaien (al is het maar om te kijken wat er gebeurt). Een bijkomend punt van verwarring is dat negatieve grepen in ushiro waza meestal meer lijken op de normale positieve grepen. Bijvoorbeeld, als iemand u langs voor aanvalt, en u werpt hem achterover, is dat 9 op 10 keer met een positieve techniek, maar bij ushiro waza is dat meestal het gevolg van een negatieve techniek (waarbij u zich heeft omgedraaid).

Het kan soms overkomen alsof een techniek positief is wanneer men recht ingaat tegen de kracht van de tegenstander, tai atari, een botsing enzovoort. Dit is een verkeerd idee. In Aikido gaat men nooit recht tegen de kracht van de tegenstander. De positieve techniek vereist dat men de aanvaller voor is, zodat hij nog geen kracht heeft kunnen ontplooien. Dit terzijde.

Nog een paar opmerkingen over de bronnen:

Morihei Ueshiba heeft in zijn Budo renshu uit 1933 alle technieken genummerd en gegroepeerd per aanval. De technieken hebben geen naam en er is dus ook geen aanduiding welke variaties van eenzelfde principe zijn. In zijn boek Budo uit 1936 zegt hij weg te draaien als de tegenstander sneller is dan uzelf of als hij duwt.

Koichi Tohei (hoofdleraar aan de Aikikai) maakte in 1961 onderscheid tussen irimi en tenkan (instappen en draaien), maar niet bij aanvallen langs achter. De technieken werden toen nog anders benoemd, iriminage heette toen bijvoorbeeld kokyunage.

Kisshomaru Ueshiba maakt onderscheid tussen omote en ura (voor en achter) en soms uchi en soto (binnen en buiten), bij ushiro waza zijn technieken omote (positief) als nage zich niet omdraait.

Nakiyama van de Yoshinkan gaf in 1963 twee vormen van elke techniek, één voor als de aanvaller trekt (positief) en een andere voor als hij duwt (negatief). Hij gaf ze echter geen bepaalde naam.

Thielemans maakt in zijn boek onderscheid tussen positif en négatif, afhankelijk van of men de aanvaller al dan niet voor is.

Tadashi Abe zijn uitleg is moeilijk te vergelijken omdat de technieken toen heel anders geordend waren (alle worpen vielen onder ikkyo, nikkyo en sankyo!) maar hij spreekt ook van omote en ura, en positif en négatif, afhankelijk van of men eerst is of niet, en inspelend op de reaktie van uke.

Van Masamichi Noro heb ik alleen een aantal fotos met de ondertitels bij. Interessant is dat hij nog alle vormen lijkt te geven (al is mijn versie niet compleet), een techniek heet bijvoorbeeld “ikkyo forme 8, manière 1e, positif”. Noro is één van de weinigen die een draai langs binnen positief noemt (in plaats van uchi/soto). Ook ongewoon bij Noro is dat hij soms een vorm positief of negatief noemt afhankelijk van het einde van de beweging in plaats van het begin. Alle anderen, zeker met hun nadruk op het al dan niet voor zijn van de tegenstander, zien het verschil tussen positief en negatief duidelijk in het begin van de beweging. Vermoedelijk (maar ik kan dit niet bevestigen) ligt in zijn systeem van nummering (vorm zoveel, manier zoveel) al vast dat de greep positief of negatief begint, en slaat daarom bij hem de extra aanduiding (positif en négatif) op de afwerking.

Conclusie:

Het is mogelijk van elk stuk van een greep te zeggen of het positief of negatief uitgevoerd wordt. Met alleen de aanduiding bv. kotegaeshi positief kunnen we echter absoluut niet éénduidig een greep omschrijven als we niet zeggen welk deel van de greep positief moet zijn. Normaal gezien slaat positief en negatief op het begin van de greep. En zonder goede reden is het best tijdens de techniek niet van positief over te schakelen naar negatief. Dan nog zijn er verschillende vormen van kotegaeshi die hieraan voldoen.

Shihonage met een draai is eigenlijk altijd negatief. Omdat we een draai naar binnen positief noemen, is er eigenlijk geen aanduiding over voor shihonage positief (dit is natuurlijk de “vernieuwde shihonage” zonder taisabaki). De benaming zoals nu gebruikt is ook niet helemaal samenhangend, vooral voor grepen langs achter. Bijvoorbeeld kote gaeshi langs achter positief zou eigenlijk negatief moeten heten.