Ki

Eli Steenput

Velen geloven dat Ki het belangrijkste idee in Aikido is. Maar wat is ki? Welke kleur, vorm en gewicht heeft het? Waar is het? Ki-gelovigen kunnen hierop niet antwoorden. Ze proberen ki te verklaren met zinnen die ze eens in een boek lazen. “Het is de verenigde energie van lichaam en geest,” zeggen ze. Dit soort uitleg brengt alleen grotere mysteries mee, en vele beoefenaars laten zich misleiden door het mysterie van ki.

Wat is de essentie van Aikido? Sommigen proberen dit uit te leggen met ki dit en ki dat. Ze komen aan met de ‘onbuigbare arm’ en het ‘ontilbare lichaam.’ Als je dagelijks met een bokken oefent, dan krijg je onbuigbare armen. Er is geen mysterie aan, aikido is oefening, geen tovenarij. Maar wat als de leraar je sterke arm kan buigen, je zware lichaam kan optillen? Omdat hij weet hoe hij moet buigen, hoe hij moet heffen! Deze trukjes worden soms vertoont als een soort reklame stunt. Indrukwekkende en mysterieuze goocheltruks zijn echter niet de basis van aikido.

Een populaire truk is waar twee sterke kerels de leraar proberen op te tillen aan zijn armen. De eerste keer krijgen ze hem gemakkelijk omhoog, omdat hij zijn armen gestrekt houdt. Dan ‘gebruikt hij zijn ki’, en ze kunnen hem totaal niet optillen! Verbazend! Maar de leraar heeft zijn positie lichtjes gewijzigd, zijn armen zijn ontspannen en hij beheerst de hefboomkracht die de twee mannen kunnen uitoefenen door hen op een ongunstige plaats te maneuvreren. Dit vereist kunde en enig gevoel voor show, maar mysterieuze krachten zijn er niet bij betrokken. Als de twee mannen hun knieen zouden plooien, en de man tussen zijn benen zouden vastnemen, kregen ze ongetwijfeld de grootste meester van de grond!

In een andere truk zit de leraar in seiza, en een groep mensen staan op een lijn voor hem en proberen hem om te duwen, maar het lukt niet. Om te beginnen wordt er nauwelijks kracht overgedragen naar de leraar van de mensen die achter de eerste persoon staan. Let ook op de handen van de leraar; hij zal ze plaatsen onder de ellebogen van de man die tegen hem duwt, waardoor hij alle kracht van deze persoon omhoog en van zichzelf weg richt. De kracht die hij in werkelijkheid moet ondergaan is in feite vrij klein.

Een ander voorbeeld is de ‘onbuigbare arm’. Sterke mannen proberen vruchteloos de arm van de leraar te buigen. Eerst laat de leraar iemand proberen, en doet alsof hij hevig tegenwerkt, maar laat uiteindelijk de ander winnen. Hij legt uit dat dit is wat er gebeurt zonder ki. Dan laat hij bij voorkeur meerdere mensen tegelijk proberen. Hoe meer, hoe beter; ze staan in elkaars weg, en werken elkaar tegen omdat ze geen plaats hebben om allemaal in dezelfde richting kracht uit te oefenen. De leraar is zich hiervan bewust, maar laat uitschijnen dat het komt door het gebruik van ki.

Alternatief lukt dit ook met 1 persoon. Men legt de arm gestrekt over de shouder van de ander, met de elleboog naar onder. Men vraagt de ander te proberen de arm omlaag te buigen. Door dicht genoeg bij de ander te gaan staan, bevindt de elleboog zich vlak tegen diens lichaam. Hij kan er daardoor eigenlijk nauwelijks kracht op uitoefenen, ook al spant hij zich erg in. Door de afstand groter te maken, kan men meestal toch de arm plooien (of een nikkyo of kotegaeshi toepassen J).

Er is wel iets nuttig te leren uit deze oefening; onervaren mensen zijn verbaasd dat hun arm makkelijker te plooien is als ze al hun spieren spannen, dan wanneer ze meer ontspannen zijn. Dit is als volgt te verklaren. De arm bevat zowel buig- als strekspieren. Om de arm zo goed mogelijk gestrekt te houden, moeten de buigspieren ontspannen blijven, anders werken deze de strekspieren tegen.

Hetzelfde ziet men met het geven van vuistslagen. Eender welke gevorderde karateka kan ons vertellen dat beginners alle spieren in hun arm spannen om een slag te geven, in een poging om harder te slaan. De meer gevorderde zal echter enkel de spieren spannen die nodig zijn, en daardoor een veel snellere en krachtiger slag kunnen geven dan de beginner, hoewel hij veel minder moeite doet.

Deze zogenaamde ki-demonstraties worden echter bijna nooit op deze nuttige manier uitgelegd.

In een andere truk kan de leraar “de extentie van ki” bij zijn studenten “testen”. De studenten staan recht en worden één voor één door de leraar omvergeduwd. Na een langdradige uitleg over ki duwt de leraar opnieuw, maar de studenten vallen niet. De leraar prijst de studenten, en zegt dat ze nu ki beginnen te begrijpen. Het is simpel om de tweede keer iemand op zo een manier te duwen, dat zijn positie alleen maar stabieler wordt.

Mensen worden zo gemakkelijk aangetrokken tot bijzondere krachten omdat het lijkt of deze een gemakkelijke oplossing bieden voor de problemen in het leven. Wordt ons leven echt beter door te vertrouwen op speciale krachten, of is dat meer een teken van luiheid? De meesters van vroeger trainden heel hun leven om de weg te vinden. Hoe kan een eerlijk persoon lesgeven in aikido en het voorstellen alsof het berust op goocheltruks? Sommige dingen kunnen niet bereikt worden zonder langdurige inspanning. Je kan het eindresultaat niet verwachten zonder het werk te doen dat eraan voorafgaat.

Vele huidige leraars en studenten van aikido lijken te geloven dat het leren van aikido gelijk is aan het leren van een speciaal vermogen (ki), en dat door over ki te filosoferen, ze op magische wijze zullen kunnen uitvoeren waarvoor Ueshiba Morihei een heel leven dagelijkse harde oefening nodig had. Ze kijken naar het resultaat, maar verwaarlozen de weg die hij is gegaan om er toe te komen. Dit is een spijtige zaak.

Bronnen:

Aikido for Life, Gaku Homma.

e.a.