Rare figuren in de Japanse mythologie

Eli Steenput

Dit is een beschrijving van enkele rare beesten/figuren die vaak in Japanse legenden verschijnen. Natuurlijk zijn er verschillen in beschrijving van de ene tot de andere legende. Als u ooit één van deze figuren ontmoet, die zich anders gedraagt dan hier beschreven, ben ik dus niet verantwoordelijk voor eventuele onaangename gevolgen.

Spookverhalen vertellen is in Japan een eeuwenoude traditie. De bedoeling is om hete zomeravonden wat koeler te doen lijken. De meeste van deze verhalen zijn eerder vreemd dan angstaanjagend. De meeste populaire verhalen hebben een Chinese oorsprong. Typisch Japanse monsters zijn eerder lokaal.

Tengu

De tengu zijn een bovennatuurlijk ras van berggeesten, veel machtiger dan de mens. Er zijn verschillende soorten tengu, de voornaamste zijn de Daitengu en de Karasu Tengu of ``kotengu''.

Daitengu hebben de gedaante van een grote man, met een rood gezicht en een zeer lange neus. Ze zijn blootsvoets of dragen geta (houten sandalen) en dragen een magische waaier van pluimen, waarmee ze tornado's kunnen veroorzaken. Vele legenden beschrijven tengu in de kleren van yamabushi (bergmonniken). De karasu tengu is eerder klein, met het hoofd, de klauwen en de vleugels van een kraai, maar het lichaam van een mens. Dit zijn dienaars van de daitengu. De koning van alle tengu is Sojobo, een oude, witharige yamabushi tengu. Tengu sporen vaak mensen aan om in opstand te komen tegen het heersende gezag, volgens sommigen omdat ze niet houden van een stabiele menselijke maatschappij. Volgens een legende werd Mitamoto-no-Yoshitsune , een nationale held uit de 10de eeuw, getraind door Sojobo op de berg Kuruma in zijn jeugd.

De tengu legende komt uit China. Chinese bergduivels heten t'ien kou of hemelse honden. Dezelfde karakters worden uitgesproken als tengu in het Japans. De hemelse honden danken hun naam aan meteoren, hemellichamen die op aarde vallen, waarvan het lichtspoor deed denken aan een hondestaart. In de 6de eeuw werden deze legenden ingevoerd in Japan. De vroegste tengu waren, net zoals de t'ien kou, kwaadaardige demonen in vogelgedaante, die kinderen ontvoerden en opaten, branden stichtten en andere asociale dingen deden. Ze konden ook hun gedaante veranderen in de vorm van een man, vrouw of kind.

Omdat ze in de bergen leefden, namen de tengu vaak de vorm aan van de eccentrieke yamabushi die daar ook leefden. De yamabushi hadden zelf ook magische krachten dankzij hun ascetische oefeningen en de heiligheid van de bergen zelf. Daardoor raakte de folklore over tengu en yamabushi enigszins vermengd. Zelfs de karasu tengu worden afgebeeld met kledij en hoofddeksels van priester. De latere tengu waren eerder plagerig dan kwaadaardig, en hielpen mensen regelmatig.

Tengu worden geboren uit reusachtige eieren en leven in de bergen. De vogeltengu vergaderen in boomtoppen. In tegenstelling tot geesten (obake) hebben tengu altijd voeten. Yamabushi tengu hebben vaak erg gerimpelde voeten door hun hoge leeftijd, de vogeltengu hebben vogelpoten.

Tengu waren in een vorig leven arrogante mensen, daarom hebben ze een lange neus. De uitdrukking tengu ni naru is een aanmaning tegen arrogantie. Tengu kunnen herboren worden als mensen als ze goede daden verrichten. Tengu kunnen van gedaante veranderen zoals tanuki en kitsune. Hun ware gedaante wordt echter onthuld door hun schaduw of hun spiegelbeeld. Een tengu die neergeslagen wordt door magie of een sterke krijger, verandert vaak in een gewonde merel. Tengu spreken zonder hun mond te bewegen, als door telepathie. Ze kunnen ook in dromen verschijnen of personen in bezit nemen.

Tengu vliegen niet van de ene plaats naar de andere, ze verdwijnen op de ene plaats en verschijnen meteen op de andere, vaak in een wolk van mist. Dit is waarschijnlijk de reden dat ze niet vaak schoenen dragen.

Oni

Een Oni is ongeveer het Japanse equivalent van een westerse kwelduivel. Een oni is groot, gespierd, met scherpe tanden en koehorens, en een rode, blauwe of zwarte huid. Ze zijn buitengewoon taai, een afgesneden lichaamsdeel groeit meteen terug aan. Een oni draagt meestal een kanabo, een grote knuppel met ijzeren punten, dat een geducht wapen is in de handen van een oni. Sommige legenden zeggen dat oni een hekel hebben aan soya. Oni zijn zeer intelligent. Ze kunnen zich omtoveren in een vrouw om hun ware gedaante te verbergen. Hun leefwereld is Jigoku (een soort hel), maar sommige oni leven in onze wereld, in mensensteden, onder een valse identiteit. Ze eten graag mensenvlees.

Er wordt ook gezegd dat een mens in een oni kan veranderen door grote woede. Een zeer jaloerse vrouw kan veranderen in een hannya, een vrouwelijke oni. Er zijn vele legenden waarin helden vreselijke oni uitdagen en verslaan. In andere legenden zal een onvoorzichtig kind een opgesloten oni bevrijden, met erg onaangename gevolgen.

Kappa

Een Kappa is een kwaadaardige riviergeest, die er uitziet als een horrorversie van een Ninja Turtle. Ze doden vaak toevallige voorbijgangers door hen te verdrinken. Kappa hebben een groene, geschubde huid, een schild, een snavelachtige mond en een plat hoofd. Ze zijn zeer sterk en houden van Sumo. Een kappa zal vaak zijn slachtoffer uitdagen tot een sumowedstrijd. Kappa houden van komkommer, en reizigers kunnen zich soms redden door de kappa een komkommer aan te bieden. Dit is waarom komkommer sushi ``Kappa-maki'' heet. De zwakke plek van de kappa is uitdroging. Hun hoofd moet altijd nat blijven, of ze sterven. Ze beschermen ook het water, en als je een bron of rivier vervuilt, zal de kappa je weten te vinden.

Kamaitachi

De kamaitachi is een monsterachtige wezel (itachi), gewapend met vlijmscherpe sikkels (kama), die zijn slachtoffers met buitengewone snelheid aanvalt. Kamaitachi zijn zo snel dat niemand hun ware vorm kan zien. Ze brengen diepe wonden toe, die echter weinig bloeden. Er wordt gezegd dat ze in groepen aanvallen; de eerste slaat het slachtoffer neer, de tweede snijdt, en de derde geneest de wonden. Sommigen denken dat de legenden het effekt beschrijven van vacuumbellen die spontaan in de lucht kunnen ontstaan. Als iemand zo een onzichtbare bel aanraakt, zou dat diepe wonden kunnen veroorzaken.

Kasa no Obake

Het paraplu monster, is een grote houten paraplu met 1 oog en 1 voet, waarop het rondhuppelt en mensen bang maakt.

Gaki

De Gaki komt uit het boeddhisme. Iemand die sterft, wordt volgens het boeddhisme herboren in 6 mogelijke vormen:

* Als een andere man of vrouw

* Als een dier

* In Gokuraku, het paradijs

* In Jigoku, de hel

* Als een shura, in eeuwige oorlog

* Als een gaki, in eeuwige honger

Wie tijdens zijn leven voedsel verspilt wordt herboren als een gaki in Gakido. Daar is amper voedsel of water, maar de gaki sterft niet. Een gaki heeft eeuwig honger en dorst. Ze eten alles wat ze kunnen, zelfs hun eigen kinderen. Soms kan een gaki in deze wereld verzeild raken. Deze eten alles, maar in het bijzonder menselijk vlees en bloed. Ze zijn zo slim als een mens, en zien er zeer mager uit. Zo een gaki is een monster vergelijkbaar met een vampier of een ghul.

Konaki Jiji

Een konaki jiji is een monster dat zijn eigen gewicht kan veranderen. Het neemt de vorm aan van een baby, en ligt langs de kant van de weg te wachten op een prooi. Als iemand langskomt, begint het te huilen. Als het slachtoffer het babymonster opneemt, vergroot het zijn gewicht en verplettert het slachtoffer. De konaki jiji is herkenbaar aan het gezicht, dat lijkt op een lelijke oude man. De naam betekent 'oude man die huilt als een baby'.

Nurikabe

Een Nurikabe is een grote onzichtbare muur die een reiziger de weg verspert. Als je langer onderweg bent dan normaal, is een nurikabe waarschijnlijk de oorzaak. Soms wordt een nurikabe zichtbaar. Het ziet eruit als een grote stenen muur met vele kleine armpjes en beentjes.

Ittan-momen

Een Ittan-momen lijkt op een lang wit doek dat door de lucht vliegt. Het jaagt mensen de stuipen op het lijf door 's nachts plots te verschijnen, en kan mensen verstikken door zich rond hun hoofd te wikkelen. Momen betekent katoen, en ittan is een oude lengtemaat voor stoffen.

Shikigami

Een shikigami of Shiki wordt in het leven groepen door een Onmyo-Shi. Zijn kracht hangt af van de bekwaamheid van zijn meester. Een shikigami lijkt op een kleine oni, maar kan zich in een dier veranderen. Een shikigami van een zeer bekwame Onmyo-shi kan een dier of zelfs een mens manipuleren of in bezit nemen. Daardoor zijn ze zeer geschikt om iemand te vermoorden. Een shikigami is echter ook gevaarlijk voor degene die hem oproept. Een schikigami ontsnapt vaak aan de kontrole van zijn meester en doodt hem. Als een Onmyo-shi een andere Onmyo-shi bevecht, stuurt hij zijn shikigami. Als de andere Onmyo-shi de shikigami moordenaar ontdekt, kan hij hem terugsturen met zijn magische kracht. De shikigami valt zijn eerste meester aan met dubbele kracht. Dit heet Shikigami Gaeshi .

Abe-no-Seimei is gekend als de machtigste Onmyo-shi in de geschiedenis. Volgens legenden had hij twaalf shikigami, hoewel een gemiddelde Onmyo-shi met moeite twee shikigami tegelijk kan kontroleren.

Shachihoko

Een Shachihoko is een Chinees zeemonster met een visselijf en een tijgerkop. Het lijf is bedekt met giftige stekels. Het kan aan land in een tijger veranderen. Een paar shachihoko standbeelden wordt vaak op het dak van een kasteel geplaatst. De twee gouden shachihoko van het kasteel van Nagoya zijn zeer beroemd.

Henge

Henge zijn dieren die zich kunnen omtoveren tot mensen om streken uit te halen. Bij de wilde dieren zijn de tanuki (soort wasbeer) en de kitsune (vos) de meesters van transformatie. Er zijn vele legenden over kitsune en tanuki. Ook oudere katten (bake neko) krijgen het vermogen zich te transformeren. Bake neko zijn vaak ongelooflijk wreedaardig. Honden zijn meestal vriendelijk tegenover mensen en komen amper voor in griezelverhalen, tenzij aan de 'goede' kant, om mensen te helpen.

Een kitsune verandert meestal in een vrouw, om een man te verleiden. Ze kan kinderen voortbrengen van een mens. Kitsune zijn zeer sluw en zelfzuchtig. Kitsune zijn ook de boodschappers van de aarde god Inari, en standbeelden van vossen bewken schrijnen van deze godheid.

Een tanuki verandert in een man, vaak een priester, of in een voorwerp. De meeste tanuki leven in de bergen, zodat jagers en houthakkers een belangrijk mikpunt vormen voor grappen. Tanuki verhalen zijn veel minder ernstig dan kitsune verhalen. Ze kunnen mensen betoveren en illusies veroorzaken, zoals bladeren in geld veranderen, mest in voedsel, enz. Om zich te veranderen leggen ze bladeren op hun hoofd en zingen magische spreuken. Hun transformatie vergt veel concentratie en is vaak niet volledig, en een oplettende waarnemer kan vaak een stuk staart ofzo opmerken. Ook krijgen ze hun gewone vorm soms terug als ze in slaap vallen. Jacht op tanuki is tegenwoordig verboden.

De tanuki is een katachtige (nyctereutes procyonoides) die enkel in Azie voorkomt. Er zijn enkele bekende kinderliedjes over tanuki. In "Shojoji no Tanuki Bayashi", zingen de tanuki een liedje, spelen trommel op hun buikjes, en maken pret in het maanlicht. Het refrein gaat "Pom Poko Pom no Pom!", naar het geluid van het trommelen. Tegenwoordig worden tanuki voorgesteld als plagerig, maar niet echt kwaadaardig, zoals sake kopen met vals geld gemaakt van boombladeren. De reaktie van de mensen is vaak niet evenredig. In de oudere verhalen zijn de tanuki echter veel wreder. In "Bun Buku Chagama", verandert een Tanuki zich in een theeketel (chagama), tot hij boven het vuur gehangen wordt natuurlijk. Later verandert hij zich in monnik, tot hij slapend betrapt wordt in zijn ware gedaante.

In een ouder verhaal, "Kachi Kachi Yama", vangt een jager een tanuki, en geeft hem aan zijn vrouw om klaar te maken. De tanuki doodt de vrouw, neemt haar vorm aan, kookt haar en laat haar opeten door de man. De echtgenoot neemt wraak met de hulp van een konijn. De tanuki wordt gefopt te gaan vissen in een boot gemaakt uit klei. De boot smelt in het midden van een meer en de tanuki verdrinkt. Sommige tanuki waren erg machtig en beroemd, en worden vereerd als kami. In Super Mario Brothers, als Mario een blad bekomt, krijgt hij puntoren en een staart zoals een tanuki.

Een ander kenmerk van de tanuki is dat hun testikels naar veronderstelling zeer groot zijn (zo groot als 8 tatami). Dit wordt verondersteld geluk te brengen (de japanse term is 'gouden ballen'). In Japan hebben veel winkels een beeldje van een tanuki in de vitrine, met grote 'gouden ballen' en een sakefles in de hand (Japan is eerder tolerant voor lage humor).

Nopperabou

Dit zijn mensen zonder gezicht. In een bekende Japanse legende zag een man een vrouw gevaarlijk dicht bij de slotgracht van het kasteel van Edo staan. Toen hij haar aansprak, draaide zij zich om, en hij zag dat ze geen gezicht had. De man liep weg, en vertelde zijn verhaal later aan een soba kraam (soba = japanse noedels). 'Zag ze er zo uit?' vroeg de verkoper. Hij had ook geen gezicht!

Bronnen: Charles C. Goodin, Gen-ichi Nishio, Team Ghiblink, Curtis H. Hoffmann, de Miyazaki Mailing List e.a.