Een ryu, wat is dat?

naar een tekst van Wayne Muromoto

Wat is een ryu? Het snelle antwoord is dat het ongeveer vertaald kan worden als traditie, stijl, school of stroming in een bepaalde manier om iets te doen. Maar je verwachtte natuurlijk geen eenvoudig antwoord van Hajime!, nietwaar? Een ryu in de krijgskunsten betekent veel meer dan alleen maar een stijl.

De Bron en de Stroming

Wie voor het eerst met een krijgskunst begint, heeft meestal een vaag idee dat niet alle krijgskunsten hetzelfde zijn. In karate bijvoorbeeld draagt iedereen een witte pyjama en wordt veel geschreeuwd en in de lucht geslagen. Dan heb je aikido waar sommigen een zotte zwarte rok dragen en veel aan de polsen wringen en rondrollen, en judo waar ze als smurf verkleed op de grond rollen en knuffelen. Zelfs in de moderne krijgskunsten zijn er dus duidelijk veel verschillende variaties.

Wat niet meteen duidelijk is, is dat er in Japan nog ontelbaar vele ryu bestaan, die allemaal nog meer van elkaar verschillen als de moderne krijgskunsten. Het Japanse woord ryu of nagere betekent letterlijk stroom, stromen, stroming, en samen met de naam van een kunst betekent het dus een bepaalde school. Shito-ryu karate bijvoorbeeld is het Shito systeem van karate, Kashima Shinto-ryu is de stijl van het Shinto schrijn van Kashima, Sogetsu-ryu is het Sogetsu systeem van bloemschikken, enzovoort.

In de meeste traditionele kunsten ligt de bron van de stroming bij een stichter die een goddelijke inspiratie ontving. Deze stichters hadden door studie en ervaring in gevechten een grote kennis vergaard. Toen ze de grenzen bereikt hadden van wat er te leren viel, ondergingen ze een periode van shugyo, of zware training die lichaam, verstand en geest tot het uiterste testte. Deze shugyo training, vaak uitgevoerd op heilige grond, was bedoeld om de oppervlakte van de zichtbare wereld te doorbreken en door te dringen tot de geheimen van het spirituele universum. Zoals in Zen training leidde het uitputten van het dagelijkse bewustzijn tot een nieuw en verlichtend inzicht.

Na een periode van intensieve training, gebed, vasten enz. verscheen een visioen aan de stichter, dat hem de sleutel tot waarachtig meesterschap zou brengen. Vaak een zeer simpele zin of enkele eenvoudige technieken, vormde het visioen de basis van alle technieken die de stichter zou ontwikkelen. Het visioen was tenshin shoden, kennis geschonken uit de hemel, of muso, kennis uit een goddelijke droom, of kage, weerspiegeling van het goddelijke.

De inhoud van de ryu was daarom goddelijk zuiver zoals hij oorspronkelijk werd ontvangen. Om een goddelijk geinspireerd systeem te blijven, moet de ryu altijd teruggrijpen naar deze bron. In onze tijd is de algemene opvatting dat de geschiedenis vooruitgaat, naar een betere toekomst (tenzij we nihilist of depressief zijn). Zelf als we niet echt geloven in de komende glorie van een nieuw Jeruzalem, is er toch een algemene veronderstelling dat kennis lineair toeneemt. In Azië zag men de geschiedenis altijd eerder als een cyclus van opkomst en teloorgang. In de periode van achteruitgang of mappo, zal de wijsheid van de vorige generaties verloren gaan. Moderne aanpassingen kunnen dan onmogelijk beter zijn dan de oorspronkelijke leer. Al wat na de Buddha komt is minder dan de Buddha.

In verband met de ryu betekent dit dat, tenzij je een rechtstreekse transmissie (jikiden) van de leer van de stichter hebt ontvangen, uw krijgskunst een degeneratie is. Daarom is iedere modernisering en verandering aan een krijgskunst omwille van de verandering een degradatie.

Dit betekent niet dat een klassieke krijgskunst een onveranderlijk museumstuk is. De rivier moet stromen in de tijd. Iedere grootmeester, die de volledige leer heeft ontvangen, kan de leer van de ryu herinterpreteren zolang hij trouw blijft aan de goddelijk geinspireerde filosofische en technische grondslagen. Op deze manier kon Shimizu Takaji, de grootste meester van Shinto Muso-ryu jo die de 20ste eeuw gekend heeft, een reeks van kihon (basistechnieken) ontwikkelen om zijn hedendaagse studenten beter te onderwijzen in de staf kunst geinspireerd op het visioen dat Muso Gonnosuke ontving op de berg Homan. Shimizu systematiseerde bewegingen die voorkwamen in verschillende katas als hulp bij het leren, hij veranderde niet de bewegingen van de katas zelf.

Vele scholen hebben ook het begrip kufuu-den. Dit zijn technieken of katas die toegevoegd worden door latere grootmeesters. De oorspronkelijke, eeuwenoude technieken blijven onveranderd, maar latere leraren en gevorderde studenten hebben oefeningen toegevoegd om de leerling beter te helpen de principes van de school te begrijpen. Dit toevoegen van technieken voor goede en duidelijk omschreven redenen, is hoe een ryu leeft en groeit. Een andere naam voor zulke toevoegingen is gaiden, of “buiten leer”, technieken ontwikkeld buiten de oorspronkelijke visie van de stichter. De leraar kan eigen technieken en methodes toevoegen, maar heeft altijd de plicht tegenover de traditie om wat hij zelf geleerd heeft ongewijzigd door te geven aan de volgende generatie. Indien dit niet gebeurt verliest de stroming het contact met de bron, en kan niet blijven voortleven.

Moderne krijgskunsten zoals judo en kendo verschillen van een ryu omdat de katas ontwikkeld werden door een commissie van stervelingen, in de veronderstelling dat dingen altijd verbeterd kunnen worden door een commissie. Ook in karate probeert men thans de heian (pinan) katas te standaardiseren. Omdat zulke katas “wetenschappelijk” ontwikkeld werden, staan ze altijd bloot aan wijzigingen en gepruts. Een goed voorbeeld hiervan zijn de ZNKR iai seitei katas, de standaardvormen voor iai ontwikkeld rond 1970. Sinds de invoering zijn er haast ieder jaar enkele “verbeteringen” ingevoerd. Dit zou onmogelijk zijn in een klassieke ryu. Men verbetert niet aan goddelijke inspiratie, tenzij door een nieuw visioen. En bezoekjes door de goden zijn altijd zeldzaam geweest.

Bruce Lee bijvoorbeeld was eerlijk genoeg om te zien dat zijn innovaties in Wing Chun zo groot waren dat hij zijn kunst best een andere naam gaf: Jeet Kune Do. Hij verschuilde zich niet achter termen zoals modern of gewijzigd Wing Chun of Wing Chun jutsu of self defence Wing Chun, hoewel hij steeds inspiratie uit klassiek Wing Chun bleef halen. Dit is niet het geval met de meeste moderne “vernieuwers”, die klassieke stijlen denigreren maar intussen de symbolen van klassieke stijlen blijven behouden (zwarte gordel, keikogi, Japanse termen…).

Een krijgskunst is een traditie en moet daarom het contact met de wortels bewaren. Technieken ontwikkeld voor toepassing in Japanse wapenrusting met antieke wapens lijken misschien voorbijgestreefd. Het is echter juist doordat de ryu losgemaakt is van “praktische” overwegingen, dat de ryu tijdloos is en nooit veroudert. De moderne café-gevecht stijl die hedendaagse wapens gebruikt, kan binnen tien jaar geen zin meer hebben omdat cafés dan vervangen zijn door virtual reality Internet bars bijvoorbeeld. De ryu verandert echter nauwelijks, omdat hij niet voortvloeit uit het heden, maar ontspringt in het verleden, en door het heden stroomt naar de toekomst. Wat die toekomst ook moge zijn, de rivier stroomt verder.