Uchidachi & Shidachi

Nishioka Tsuneo

Uchidachi, "slaand zwaard" Shidachi, "uitvoerend zwaard"

Deze tekst is gebaseerd op een hoofdstuk in Nishioka Tsuneo's boek Budo-teki na Mono no Kangaekata: Shu, Ha, Ri.

Het hart van bujutsu is rei. De taak van de leraar is dit over te brengen op de leerlingen. Als deze overdracht faalt, ontwikkelen de leerlingen mogelijk een verkeerde instelling en de ware betekenis van de training gaat verloren. Helaas is er vandaag in het Japanse budo veel machtsmisbruik. Volgens mij zijn er weinig leraars die de principes van budo juist overbrengen. Rei is kunstmatig geworden, zoals in een vroeg-20ste eeuwse Japanse militaire hierarchie. De ware betekenis van rei komt niet meer tot uitdrukking. Het lijkt wel dat we enkel de slechtste kanten van de Japanse kultuur en tradities bewaren.

Bujutsu leidt tot rei. Ideaal is de leraar een voorbeeld dat de leerlingen naar iets hoger voert. Rei is een uitdrukking van nederigheid tegenover dit hogere. Maar velen vergeten alles over rei als hun graad en kunde toeneemt. Zij die niet evenveel aandacht besteden aan de ontwikkeling van de geest dan aan de verbetering van hun techniek vergeten algauw de bescheidenheid van echte rei. Ze worden overmoedig, trots en arrogant. Geestelijke ontwikkeling en techniek zijn nogal verschillend en er is niet altijd een verband tussen de twee.

Training in jojutsu is zo prachtig omdat het kan leiden naar ontwikkeling op beide vlakken; geestelijke groei leidt tot betere techniek en omgekeerd. Echter, als de technieken oppervlakkig worden aangeleerd zullen leerlingen in verwarring raken. Als enkel op techniek gelet wordt kunnen nog grotere misverstanden ontstaan. We moeten nooit het polijsten van de geest uit het oog verliezen. Dit is enkel verzekerd onder een meester leraar. De meeste mensen hebben een verkeerd idee over wat een meester is. Ze beschouwen een meester als hetzelfde als een lesgever of een senior. Helaas is het ego meestal evenredig met het technisch niveau. Mensen met hoge rang of een certificaat nemen te gemakkelijk aan dat ze een meester zijn omdat ze een federatie of een dojo en leerlingen hebben. Dit is een vergissing.

Eén van de mooiste uitdrukkingen van rei ligt in het samenspel tussen uchidachi, hij die de techniek ondergaat, en shidachi, hij die de techniek uitvoert. Helaas wordt dit zelfs door leraars vaak mis begrepen. Vooral in de klassieke tradities is er een belangrijk verschil tussen de rol van shidachi en uchidachi. Ze hebben een heel verschillend psychologisch gezichtspunt. Het is essentieel dat dit bewaard blijft. Ik geloof dat het verschil tussen de rollen de essentie is van kata training. Ik heb ervaren dat het zelf niet de moeite is te trainen als de partners geen goed begrip van deze rollen hebben.

Voor een buitenstaander lijkt het dat uchidachi “verliest” en shidachi “wint”, maar er zit meer achter. Uchidachi moet de geest hebben van een ouder. Uchidachi leidt shidachi door een oprechte aanval aan te bieden; dit laat shidachi toe juiste verplaatsingen te leren, gevechtsafstand, geestelijke scherpte, en gevoel voor openingen. Uchidachi moet naast correcte techniek ook bescheidenheid bezitten. De rol van uchidachi is vitaal, vroeger was het enkel aan de meest gevorderden toegestaan de rol van aanvaller te spelen en de techniek te ondergaan, om zeker te zijn dat ze goed konden aanvallen, de juiste ingesteldheid hadden en de rol van uchidachi begrepen. Uchidachi moet een voorbeeld zijn van zuivere en doelgerichte aanvalslijnen, en moet ook intensiteit en een gevoel voor de ernst van een gevechtssituatie overbrengen.

Als uchidachi de ouder of leraar is, dan is shidachi het kind, de leerling. Het doel voor shidachi is de kunde eigen te maken die aangeboden wordt in de aanval van uchidachi. Helaas zien vele leerlingen dit als het testen van hun kracht en techniek tegen die van uchidachi. Deze competitie leidt hen niet tot betere techniek noch geestelijke groei, omdat de juiste relatie tussen shidachi en uchidachi vertroebeld werd. Het is het uitvoeren van de technieken met de juiste ingesteldheid die deze groei toelaat.

De rollen van uchidachi en shidachi zijn onafhankelijk van de graad of ervaring van de deelnemers. Door training moeten beiden leren geven en ontvangen. Alleen zo is technische en geestelijke groei mogelijk. Helaas denken mensen soms dat jo training enkel dient om de bewegingen van buiten te leren. Er zijn zelfs leraars die verklaren dat het doel van Shinto Muso-ryu jojutsu is te leren om met een stok een zwaard te verslaan. Dit is een fout. Als dit zo doorgaat zal bujutsu uitsterven omdat techniek noch geest zullen verbeteren.

Vandaag zijn er weinig mensen die deze rollen correct kunnen uitvoeren. Dit idee is echter een fundamenteel kenmerk van klassiek bujutsu. Vanzelfsprekend is er een groot verschil tussen proberen de juiste geest te bewaren maar daar niet perfekt in slagen, en een volledig gebrek aan begrip en inzet in die richting. Dit verschil is duidelijk voelbaar in de dagelijkse training voor hen die correcte training ervaren hebben. Mijn vrees is echter dat vandaag zeer weinig mensen dit concept begrijpen. In de toekomst zullen er nog minder zijn. Mensen zien niet meer in dat uchidachi en shidachi de essentie is van budo training.

Ik ben overtuigd dat de belangrijkste les die ik onving van Shinto Muso-ryu en Shimizu Takaji Sensei de rollen van uchidachi en shidachi in kata is. Het is onmogelijk korrekt de Japanse tradities door te geven zonder de geest van geven en nemen. De rol van uchidachi is om te leiden en op te voeden, niet om de baas te spelen en pesten. Het is even erg om shidachi te zien proberen uchidachi te vernietigen.

Shimizu Sensei nam altijd de rol van uchidachi, zelf met beginners was hij altijd aandachtig en ernstig. Deze geest is moeilijk te ontwikkelen, het is iets heel anders dan een gevorderde die op anderen wil indruk maken met zijn kunnen en hen neerbuigend behandelt. Het is zo makkelijk om in de val van competitief gedrag te lopen.

Uchidachi leert shidachi door zichzelf op te offeren, zich te laten ‘doden’. Training is waardeloos zonder begrip van deze zelfopoffering. Het is deze inzet die shidachi toelaat zijn eigen geest te ontwikkelen. Bujutsu leert ons niet winnen of verliezen, maar om anderen te helpen groeien. Dat is de geest van Budo. Het is deze geest die we moeten trachten te bekomen.