Interview met Morihei Ueshiba O Sensei
en Kisshomaru Ueshiba
vertaling: Eli Steenput
Het volgende interview door twee ongenoemde reporters (A en B) verscheen in 1957 in Japan.
A: Toen ik student was toonde mijn prof van filosofie een portret van een beroemde filosoof, en nu valt mij de gelijkenis met u op, sensei.
O Sensei: Echt? Misschien had ik dan filosoof moeten worden? Mijn spirituele kant wordt toch meer benadrukt dan mijn fysieke kant…
B: Men zegt dat Aikido sterk verschilt van Karate en Judo.
O Sensei: Naar mijn mening kan men het de ware krijgskunst noemen. De reden hiervoor is dat deze kunst gebaseerd is op de universele waarheid. Het universum is samengesteld uit vele delen, en toch vormt het een geheel, zoals een familie, en als het ultieme symbool van vrede. Door deze kijk op het universum kan Aikido geen kunst van geweld zijn, enkel een kunst van de liefde. Aikido kan gezien worden als een manifestatie van de schepper van het universum. In andere woorden, Aikido is reusachtig van aard. In Aikido worden hemel en aarde de oefenplaats. De geestgesteldheid van de Aikidoka moet vredelievend en geweldloos zijn. Ik bedoel die speciale ingesteldheid die geweld kan omzetten naar harmonie. En dat is volgens mij de ware roeping van de Japanse krijgskunst. We moeten op aarde de hemel tot stand brengen. Vechten hoort daarbij niet thuis.
A: Het verschilt dus van andere krijgskunsten.
O Sensei: Er zijn inderdaad verschillen. We zien in het verleden hoe krijgskunsten werden misbruikt. In de Sengoku Periode (1482-1558) vochten lokale krijgsheren uit hebzucht, ik denk dat dit ongepast gebruik van krijgskunst was. Omdat ik zelf soldaten heb opgetraind om anderen te doden tijdens de oorlog, was ik diep getroebleerd. Dit zette mij er toe aan de ware geest van Aikido te ontdekken, waarna ik op het idee kwam de hemel op aarde te bouwen. Hemel en aarde (het universum) bevinden zich in een stabiele harmonische toestand, maar de mensheid (het Japanse volk in het bijzonder) is in verwarring. Mijn doel is de evolutie naar universele menselijkheid. Ik bestudeer Aikido om mijn land te dienen. De geest van Aikido is liefde en harmonie, in overeenstemming met de principes van het universum. Daardoor is het een budo van totale overwinning.
B: Wilt u iets zeggen over de principes van Aikido? Het publiek ziet Aikido als iets mystiek zoals ninjutsu, aangezien u, Sensei, bliksemsnel grotere tegenstanders verslaat.
O Sensei: Het lijkt alleen maar mystiek. In Aikido gebruiken we de volledige kracht van de tegenstander. Dus hoe meer kracht hij gebruikt, hoe gemakkelijker voor ons.
B: In dat opzicht is Aikido dan vergelijkbaar met Judo, waar je duwt als de tegenstander trekt en trekt als hij duwt. Op dit principe breng je hem uit evenwicht en pas je dan een techniek toe.
O Sensei: In Aikido is er absoluut geen aanval. Aanvallen betekent dat de geest reeds verloren heeft. We beoefenen het principe van absoluut meegeven, het is te zeggen, we verzetten ons niet tegen de aanvaller. Dus in Aikido is er eigenlijk geen tegenstander. Overwinnen in Aikido is masakatsu (volledige overwinning) en agatsu (zelfoverwinning); omdat je alles overwint volgens de wil van de hemel, bezit je absolute kracht.
B: betekent dit dan o no sen? (reageren na de aanval)
O Sensei: Absoluut niet! Het is helemaal geen kwestie van sensen no sen of sen no sen. Als ik het in woorden moest uitdrukken zou ik zeggen dat je de tegenstander overheerst zonder hem te willen overheersen. Je bent in een toestand van constante overwinning, er is geen kwestie van winnen of verliezen tegen een bepaalde tegenstander. Er is geen tegenstander in Aikido. Als er een tegenstander is, wordt hij een deel van jezelf, dat je beheerst.
B: Hoeveel technieken zijn er in Aikido?
O Sensei: Er zijn ongeveer 3.000 basistechnieken, en ze hebben allemaal 16 variaties, er zijn er dus vele duizenden. Je maakt nieuwe technieken volgens de situatie.
A: Wanneer begon uw studie in de krijgskunsten?
O Sensei: Ik was 14 of 15. Eerst leerde ik Tenshinyo-ryu Jiujitsu van Tozawa Tokusaburo Sensei, dan Kito-ryu, Yagyu ryu, Aioi-ryu, Shinkage-ryu, allemaal Jiujitsu vormen. Ik probeerde Hozoin-ryu Sojitsu en Kendo. Maar al deze kunsten draaien rond het tweegevecht en ik vond er mijn goesting niet in. Ik trok het land door op zoek naar training. Zonder resultaat.
A: Is dat de ascetische training van de krijger?
O Sensei: Ja, de zoektocht naar het ware budo. Als ik een school bezocht daagde ik nooit de leraar uit. Het hoofd van een dojo heeft vele verplichtingen en het is moeilijk voor zo iemand zijn echte kunnen te vertonen. Ik was altijd heel beleefd en probeerde te leren. Als ik vond dat ik ergens niets kon leren, nam ik heel beleefd afscheid en ging naar huis.
B: U leerde dus geen Aikido in het begin. Wanneer is Aikido ontstaan?
O Sensei: Zoals gezegd, zocht ik op vele plaatsen naar het ware budo. Rond mijn 30ste vestigde ik mij in Hokkaido. Daar zat ik op zekere dag in de Hisada taverne in Engaru, Kitami Provincie, waar ik een zekere Takeda Sokaku Sensei van de Aizu clan ontmoette. Hij gaf les in Daito-ryu Jiujitsu. Gedurende de 30 dagen dat ik van hem les kreeg, voelde ik een soort inspiratie, en later nodigde ik deze leraar uit in mijn huis en samen met 15 of 20 van mijn werknemers werd ik zijn leerling.
B: Ontdekte je Aikido terwijl je Daito-ryu leerde onder Takeda Sokaku?
O Sensei: Nee. Het is juister te zeggen dat Takeda Sensei mij de ogen opende omtrent budo.
A: Wat waren dan de omstandigheden van uw ontdekking van Aikido?
O Sensei: Mijn vader werd erg ziek in 1918. Ik kreeg toelating van Takeda Sensei hem te gaan bezoeken. Onderweg hoorde ik dat door te bidden in Ayabe nabij Kyoto elke ziekte kon genezen worden. Dus ging ik daar heen en ontmoette Deguchi Onisaburo. Toen ik thuis kwam was mijn vader al gestorven. Hoewel ik Deguchi maar 1 keer ontmoet had, besloot ik in Ayabe te gaan wonen met mijn familie. Op een dag, ik was toen rond de 40, stond ik mij af te drogen aan de bron, toen een waterval van gouden flitsen uit de hemel viel en mij omringde. Onmiddellijk daarna werd mijn lichaam groter, zo groot als het universum. Toen begreep ik plots dat men niet moet denken aan proberen te overwinnen. Men moet leven in liefde. Dit is Aikido en dit is de oude houding in kenjitsu. Na deze onthulling was ik zo blij dat ik mijn tranen niet kon bedwingen.
B: Dus in budo, is het niet goed om sterk te zijn. Sinds lang geleden wordt de eenheid van ken en zen benadrukt. Men kan budo niet begrijpen zonder de geest leeg te maken. In die toestand heeft goed en slecht geen betekenis.
O Sensei: Ik heb al gezegd dat de essentie van budo de weg is van masakatsu en agatsu.
B: Ik heb gehoord dat u eens in een gevecht met 150 arbeiders betrokken was.
O Sensei: Is dat zo? Voor zover ik mij herinner… Deguchi Sensei trok naar Mongolië in 1924 in de hoop de grote Aziatische unie te stichten in overeenstemming met de nationale politiek. Op zijn verzoek ging ik met hem mee hoewel ik eigenlijk opgeroepen was voor het leger. We trokken door Mongolië en Manchukuo. Daar kwamen we een bereden groep bandieten tegen en er werd geschoten. Ik beschoot hen met mijn Mauser en rende midden tussen de bandieten, waar ik hen zo woest aanviel dat ze vluchtten. Ik bleef ongedeerd.
A: Ik heb begrepen dat u nauwe banden heeft met Manchukwo?
O Sensei: Sinds dat incident ben ik er vaak terug geweest, ik was raadgever over budo voor de Shimbuden en de Kenkyoku Universiteit in Mongolië. Ik werd daar altijd goed ontvangen.
B: Hino Ashihei schreef een artikel "Oja no Za" in Shosetsu Shincho over Tenryu Saburo, de rebel van de Sumo wereld, en zijn ontmoeting met Aikido. Was u daarbij, Sensei?
O Sensei: Ja.
B: U had dus contact met Tenryu voor enige tijd?
O Sensei: Ja, hij verbleef ongeveer 3 maand in mijn huis.
B: Was dit in Manchurije?
O Sensei: Ja, k ontmoette hem tijdens de kroegentocht ter gelegenheid van de 10de verjaardag van de regering in Manchurije. Daar was een gast bij, en veel mensen porden hem aan met opmerkingen in de stijl van: deze sensei is heel sterk, waarom test je uzelf niet eens tegen hem? Ik vroeg iemand wie die jongen was, en hoorde dat het om de beroemde Tenryu ging die zich had teruggetrokken uit de Sumo bond. Ik werd aan hem voorgesteld en uiteindelijk kwam het tot een krachtmeting. Ik zat neer en vroeg Tenryu: probeer mij alstublieft omver te duwen. Duw zo hard je kunt, er is geen reden om je in te houden. Omdat ik het geheim van Aikido ken, kon hij mij geen millimeter verzetten. Zelfs Tenryu leek verbaasd. Hierna werd hij een leerling van Aikido. Hij was een goede man.
A: Sensei, was u betrokken bij de zeemacht?
O Sensei: Voor een lange tijd, van 1927 of 28, voor ongeveer 10 jaar was ik deeltijds professor aan de zeemacht academie.
B: U gaf daar les aan de soldaten?
O Sensei: Ik gaf zeer vaak les aan militairen, te beginnen met de zeemacht. In 1932 of 19331 gaf ik les aan de Toyama School van de landmacht. En in 1941-421 leerde ik Aikido aan de militaire politie. Ik heb ook een demonstratie Aikido gegeven op verzoek van Generaal Toshie Maeda, Superintendant van de militaire school.
B: Daar moeten veel ruige types bij gezeten hebben.
O Sensei: Ja, ik werd zelf eens overvallen.
B: Was het omdat ze u niet graag hadden als leraar?
O Sensei: Nee, het was om mijn kracht te testen. Het was toen ik les begon te geven aan de militaire politie. Op een avond toen ik over het oefenplein liep, voelde ik dat er iets verdacht aan de gang was. Plots kwamen uit alle richtingen, uit putten en bosjes, vele soldaten op mij af gelopen, gewapend met houten zwaarden en geweren. Omdat ik daaraan gewend was stoorde mij dit totaal niet. Ik draaide her en der en zij vielen bijna vanzelf om, tenslotte waren ze allemaal bekaf. De wereld is vol verrassingen: een paar dagen geleden kwam ik op een oud-leerlingen bijeenkomst van de militaire politieschool van Wakayama Prefectuur een man tegen, die zich kwam verontschuldigen dat hij mij zo vele jaren eerder had overvallen. Hij vertelde dat die dag een groep van hen gediscuteerd had over de vraag of de nieuwe leraar wel iets waard was, en ze hadden besloten het eens te testen. De aanvallers waren met 30, zei hij.
C: Gebeurden zulke dingen ook in de Toyama School?
O Sensei: Verschillende kapiteins die les gaven aan de Toyama School vroegen mij om mijn kracht te demonstreren. Ze stoeften allemaal op hun kracht, in de stijl van: ik heb zoveel kilo opgetild, ik heb zo een dikke boomstam kapotgeslagen. Ik legde hen uit: ik heb geen kracht zoals u, maar ik kan mensen zoals u overwinnen met mijn pink. Ik wil u liever niet tegen de grond slagen, dus ik stel het volgende voor. Ik strekte mijn rechter arm en legde de top van mijn vinger op de rand van de tafel. Ik vroeg hen om over mijn arm te gaan liggen. Toen ze met drie op mijn arm zaten, zette iedereen grote ogen. Toen de zesde er bij kroop, vroeg ik een glas water, iedereen was stil terwijl ik dronk met het glas in mijn linkerhand.
B: Naast Aikido beschikt u dus over uitzonderlijk grote lichamelijke kracht.
O Sensei: Niet echt.
Kisshomaru Ueshiba: Natuurlijk is hij sterk, maar het is meer de kracht van ki dan spierkracht. Een tijdje geleden zagen we zeven of acht arbeiders zwoegen om een boomstronk te verplaatsen. Mijn vader stond er een poosje op te kijken en vroeg dan of ze even opzij konden staan en hem laten proberen. Hij tilde de stomp alleen op en droeg hem prompt weg. Het is ondenkbaar zo iets te doen met enkel spierkracht. Dan was er ook een voorval met een zekere Mihamahiro.
B: Was dit de Mihamahiro van de Takasago Sumo Beya?
O Sensei: Ja. Hij was van de Kishu Provincie. Toen ik in Shingu in Wakayama verbleef, deed Mihamahiro het erg goed in de Sumo ranglijst. Hij had enorme kracht en kon enkele honderden kilo's optillen. Toen ik hoorde dat Mihamahiro in het dorp was, nodigde ik hem uit. Tijdens ons gesprek kwam een krachtproef ter sprake. Ik zei dat ik hem met enkel mijn wijsvinger kon klemzetten. Ik liet hem proberen mij omver te duwen terwijl ik zat, maar hij kon niet. Nadat hij enige tijd geprobeerd had, stuurde ik zijn kracht van mij weg, en hij vloog tegen de grond. Toen hij viel, hield ik hem tegen de grond met mijn wijsvinger, en hij kon niet meer weg. Toen liet ik hem opnieuw tegen mijn voorhoofd duwen. Ik strekte mijn benen naar voor en tilde mijn voeten van de grond, en nog kon hij mij niet omver krijgen. Hij was verbaasd en begon toen Aikido te leren.
A: Als je iemand klemt met 1 vinger, druk je dan op een vitale plek?
O Sensei: Ik trek een cirkel rond hem. Zijn kracht is gevangen in de cirkel, en hoe sterk hij ook is, zolang zijn kracht gevangen zit in de cirkel, blijf hij hulpeloos. Als je zelf buiten de cirkel blijft, kan je de tegenstander met je pink tegen de grond houden. Dit is mogelijk omdat de tegenstander al hulpeloos gemaakt is.
B: In Judo beweeg je ook op bepaalde manieren om de tegenstander in zo een situatie te brengen.
A: Is uw vrouw ook afkomstig van Wakayama Prefectuur?
O Sensei: Ja, haar meisjesnaam in Wakayama was Takeda.
A: De Takeda familie is nauw verbonden met krijgskunsten.
O Sensei: Dat zou men kunnen zeggen. Mijn familie is al vele generaties trouw aan de keizer. Mijn voorouders gaven land en rijkdom op om de keizer te steunen.
B: Omdat u al sinds jonge leeftijd altijd verhuist, moet het moeilijk geweest zijn voor uw vrouw.
O Sensei: Omdat ik erg druk bezig ben heb ik nooit veel vrije tijd gehad om thuis te zitten.
Kisshomaru Ueshiba: Omdat de familie van mijn vader het wel stelde, kon hij zich toeleggen op budo shugyo. Mijn vader bekommert zich niet echt om geld. Toen mijn vader naar Tokyo kwam in 1926, vestigden we ons in Sarumachi, Shibashirogane in Tokyo. We huurden de plek met de hulp van Kiyoshi Yamamoto, de zoon van Generaal Gambei Yamamoto. In die tijd bezat mijn vader veel land in de omgeving van Tanabe, zowel landbouwgrond als onontgonnen gebied en beboste bergen. Hij had echter weinig geld. Als zijn leerlingen een maandelijkse bijdrage brachten, zei hij vaak dat hij niks moest hebben, dat ze het aan de kami-sama moesten offeren. Hij nam nooit direct geld aan. Als hij geld nodig had ontving hij het van de kami. We dachten er niet aan geld te vragen voor budo. De leszaal was toen de biljartkamer van Shimazu's huis. Vele prominenten zoals Admiraal Isamu Takeshita en aristocraten kwamen trainen. We noemden het toen Aikijujitsu of Ueshiba-ryu Aikijitsu.
B: Wat is een goede leeftijd om te beginnen met Aikido training?
Kisshomaru Ueshiba: Je kan beginnen rond 7 of 8 jaar, maar ideaal zou serieuze training moeten beginnen rond 15 of 16. Op die leeftijd wordt het lichaam en de beenderen wat steviger. Aikido bevat vele spirituele aspecten en op die leeftijd begint men een kijk op de wereld te krijgen.
B: Vergeleken met Judo zijn er weinig gelegenheden waar men met de tegenstander worstelt in Aikido. Dus veel kracht is er niet voor nodig. Je kan ook meerdere tegenstanders tegelijk aan. Het is echt het ideale budo. Zijn er ook veel gangster types die Aikido willen leren?
Kisshomaru Ueshiba: Dat soort schrijft zich ook in. Maar als ze Aikido willen leren om te vechten, blijven ze niet lang. Budo is niet zoals dansen of naar de film gaan. Je moet op ieder moment trainen om vooruit te gaan. Aikido is als spirituele training in een budo vorm. Het kan nooit ontwikkeld worden als middel om te vechten. Gewelddadig geneigde mensen stoppen met gewelddadig gedrag naarmate ze Aikido leren.
B: Dus door de training stoppen ze met zich als gangsters te gedragen.
O Sensei: Aikido is geen bu van geweld maar van liefde, dus je gedraagt je niet gewelddadig.
B: Geweld niet antwoorden met geweld, maar omvormen tot liefde.
A: Wat leer je in een eerste les Aikido? In Judo leert men eerst ukemi (vallen).
Kisshomaru Ueshiba: Eerst verplaatsingen (taisabaki), dan ki stroming…
A: Wat is ki stroming?
Kisshomaru Ueshiba: In Aikido trainen we voortdurend om de ki van onze partner te beheersen door de beweging van ons eigen ki, door de partner in onze eigen beweging te trekken. Dan oefenen we in het draaien van ons lichaam. Uw lichaam, armen en benen moeten samen bewegen als een geheel.
B: Beoefenaars van Aikido lijken natuurlijk te vallen, hoe wordt ukemi getraind?
Kisshomaru Ueshiba: In tegenstelling tot Judo wordt in Aikido altijd een zekere afstand bewaard. Hierdoor is een lossere ukemi mogelijk. In plaats van met een slag te vallen zoals in Judo, rollen we in een cirkel, het is een zeer natuurlijke beweging. We oefenen deze vier elementen ijverig.
B: Zijnde tai no sabaki (lichaamsverplaatsingen), ki no nagare (ki stroom), tai no tenkan ho (lichaam draaien), en ukemi? Daarna, welke technieken leer je eerst aan?
Kisshomaru Ueshiba: Shihonage, een techniek om een tegenstander in vele richtingen te werpen. Dit wordt beoefend zoals een zwaardtechniek. Uiteraard gebruiken we ook bokkens. In aikido wordt de vijand een deel van uw eigen beweging. Ik kan de vijand doen bewegen waar ik wil. Het spreekt vanzelf dat als je traint met een stok of een zwaard, het even goed een deel van uzelf wordt als een arm of een been. Wat je vasthebt wordt in Aikido een verlenging van uw lichaam.
Daarna doen we Iriminage. In die techniek stap je in als de tegenstander u wil slaan, en tezelfdertijd worden twee of drie atemis gegeven. Bijvoorbeeld, de vijand slaat met zijn vuist of tegatana naar de zijkant van uw hoofd. Door zijn kracht te gebruiken open je uw houding naar links achter terwijl je zijn hand met beide gestrekte handen begeleidt in de richting van zijn beweging. Dan neem je zijn hand en leidt het in een cirkelbeweging rond zijn hoofd. Hij valt om met zijn arm rond zijn hoofd gedraaid. Dit is ki stroom, er zijn verschillende ingewikkelde theorieen rond dit punt. De tegenstander is machteloos, of zijn macht wordt gestuurd in de richting die jij kiest. Hoe meer kracht hij inzet hoe gemakkelijker. Als je daarentegen tegen de kracht van de tegenstander in gaat kan je nooit winnen tegen iemand die sterker is.
O Sensei: Dus in Aikido ga je nooit tegen de kracht van de aanval in. Als hij aanvalt, bijvoorbeeld slaat met een zwaard, is er in essentie enkel een lijn of een punt, die je moet ontwijken.
Kisshomaru Ueshiba: Daarna doen we zittend ikkyo tegen shomenuchi, nikyo, dan gewrichts- en klemtechnieken, enzovoort.
B: Aikido bevat vele spirituele elementen. Hoe lang zou het duren om een beetje inzicht te verkrijgen als je vertrekt van nul?
Kisshomaru Ueshiba: Ik wil niet veralgemenen want er zijn handige en lompe mensen, maar na drie maanden training heeft men een idee van wat aikido is. En wie drie maande getraind heeft, zal blijven tot zes maanden. Na zes maanden blijf je komen. Degenen met een oppervlakkige interesse zullen stoppen voor de drie maanden om zijn.
B: Hoeveel zwarte gordels zijn er momenteel?
Kisshomaru Ueshiba: Er zijn vier 8ste dans, en zes 7de dans. Eerste dans zijn er redelijk veel, maar onze telling omvat enkel degenen die na de oorlog terug contact opgenomen hebben met de Hombu Dojo.
B: Het schijnt dat er veel mensen in het buitenland Aikido leren.
Kisshomaru Ueshiba: Mr. Tohei is in Hawaii en de U.S. Aikido gaan verspreiden. Het grootste succes is in Hawaii, met 1200 of 1300 leden. Voor de bevolking van Hawaii is dat equivalent met 70,000 of 80,000 Aikidokas in Tokyo. In Frankrijk zijn er ook meerdere zwarte gordels. We hadden hier een fransman die met Aikido begonnen is na een kwetsuur in Judo. Hij voelde dat om de ware geest van Aikido te ervaren, hij de bron van de kunst moest bezoeken. Dit was zijn uitleg waarom hij naar Japan kwam. De ambassadeur van Panama leert ook Aikido, maar blijkbaar is Japan te koud voor hem want in de winter traint hij niet mee. Mevrouw Onada Haru ging in Rome beeldhouwen studeren. Zij deed al Aikido sinds ze studeerde aan de Tokyo School voor Schone Kunsten. Ik heb juist een brief van haar gekregen waarin ze zegt dat ze een toffe groep Italianen ontmoet heeft die Aikido trainen.
A: Hoe zit het met de interpretatie van Aikido technieken?
O Sensei: De essentiele punten zijn masakatsu, agatsu, en katsuhayai. Zoals ik al zei , masakatsu betekent "correcte overwinning" en agatsu betekent "winnen in overeenstemming met uw hemelse roeping" Katsuhayai betekent "de ingesteldheid van ogenblikkelijke overwinning".
A: De Weg is lang zeker?
O Sensei: De Aiki weg is eindeloos, ik ben nu 76 jaar oud, maar ik zet nog steeds mijn zoektocht voort. Het is niet simpel om de weg in budo of in een andere kunst meester te worden. In Aikido moet je alle fenomenen van het universum begrijpen, de rotatie van de aarde tot het verste sterrenstelsel. Het is een levenslange opdracht.
B: Dus Aiki is de leer van Kami (God), evenals een krijgskunst. Wat is dan het hart van Aikido?
O Sensei: Aikido is ai (liefde). Je maakt van deze grote liefde van het universum uw hart, en je neemt als taak het beschermen en liefhebben van alle dingen. Deze taak vervullen is het ware budo. Echt budo betekent uzelf overwinnen en de zin tot vechten van de vijand wegnemen… nee, het is een manier van absolute zelf-perfectie waarin de vijand zelf verdwijnt. De methode van aikido is ijverig trainen en de eenmaking van lichaam en geest door het inzien van het hemelse principe.
B: Aiki als weg tot wereldvrede?
O Sensei: Het doel van Aikido is de hemel op aarde. Hoe dan ook, de hele wereld moet in harmonie leven. Dan zullen we geen atoombommen nodig hebben. De wereld kan aangenaam en plezant zijn.